Een

Van DAPPERE DODO tot TOM POES

Mijn site begint met een foto van Dodo. Het is de hoes van een singletje waarop de openingstune te horen is van deze befaamde Nederlandse marionetten-serie, genoemd naar onze held: DAPPERE DODO.

Het poppentheater van Bert Brugman bracht deze serie vanaf donderdag 3 februari 1955, uiteraard live, en duurde 10 minuten. Het was nog geen reisavontuur, maar een verjaardagsfeestje. Zo weten we dat Dappere Dodo jarig is op 3 februari. Of Bert Brugman zich dat een jaar later herinnerde? Jazeker, want de uitzending van woensdag 1 februari 1956 - de kinderuitzendingen waren vanaf 1 april 1955 op veler verzoek verplaatst naar de schoolvrije woensdagmiddagen - heette: Dodo is jarig !

Het was niet Bert Brugman's eerste kennismaking met de Nederlandse televisie, want al 9 oktober 1951 (een week na de eerste TV-uitzending in Nederland) was bij de VARA het televisie poppenspel "Twee cameraatjes" te zien, geschreven door Willy van Hemert. De stemmen waren toen nog van acteurs en actrices. Maar toen jaren later DAPPERE DODO begon bij de KRO waren de stemmen en verhalen van de familie Brugman. Dodo had een vriendje Kees en samen beleefden ze allerlei avonturen. Andere figuren die bijna altijd meededen waren de kapitein, mej. Vulpen en Opa Buiswater. Op zaterdag 24 november 1956 - de zaterdagmiddag was er inmiddels voor de jeugd bijgekomen - vond waarschijnlijk het eerste TV-huwelijk plaats in een Nederlandse serie: juffr. Vulpen en de kapitein trouwden.

DODO had erg veel succes. Het vlaggetjes incident is een stuk bekende televisiegeschiedenis geworden. De impact die televisie maakte, werd in die dagen kennelijk onderschat en dat bleek toen KRO omroepster Hannie Lips ("tante Hannie") in oktober 1955 een speciaal fietsvlaggetje beloofde aan iedereen die de KRO een brief stuurde - en dat hebben ze geweten ook bij de KRO: 15.000 vlaggetjes gingen de KRO-deur uit. Nog niet echt "merchandising", maar het was duidelijk dat dat er ooit aan ging komen.

De marionetten van Feike Boschma en Ans Wierda waren tussen 20 oktober 1956 en 1 juni 1957 te zien bij de NCRV in een 9-delige serie: PLUIM DE EEKHOORN. De stemmen waren van Piet Ekel.
Op 21 september 1957 kwam de NCRV met een nieuwe poppenserie. Ook nu waren de marionetten van Feike Boschma en Ans Wierda. De verhalen waren van Jo Kalmijn-Spierenburg en de stemmen wederom van Piet Ekel. Behalve op de televisie waren DE AVONTUREN VAN AAPJE JOEKIE, zoals die serie heette, ook als strip in de NCRV-gids te volgen. Joekie was tot 13 juli 1959 te zien in 21 afleveringen, hoewel het bij die aflevering "een voorlopig afscheid van Joekie" heette. Een maand later (29 Aug) verscheen ook het laatste stripverhaal van Joekie in de NCRV-gids.

Joekie werd op maandag (het was zeker nog vakantie?) 7 september 1959 opgevolgd door COCO EN DE VLIEGENDE KNORREPOT. Ook in deze serie waren de poppen te zien van Feike Boschma en Ans Wierda en ook Piet Ekel deed nog steeds de stemmen. En ook was er weer een stripverhaal in de NCRV-gids van Coco. Maar de verhalen werden dit keer geschreven door Jaap Molenaar.

Coco heette overigens voluit Cobus Cornelis Palet en de vliegende knorrepot was een varkentje, dat - inderdaad - vloog ! In werkelijkheid vloog het varkentje aan draadjes, maar voor de kinderen was de verklaring dat de knorrepot van de tovenaar Frido was geweest die het varkentje aan Papa Palet (Papapa) had gegeven in ruil voor een mooi schilderij dat hij had gemaakt.

Ken je het kleine jongetje dat woont in de T.V. ?
Het is nog maar een ukkepuk, maar praatjes heeft hij voor twee.
Hij heeft een vriendje met een vlaggetje in zijn staart,
Het staartje kan draaien, het vlaggetje zwaaien.
Ze gaan naar alle landen, met een vliegensvlugge vaart,
Veilig en vlot, 't zijn Coco en Knorrepot.

De serie liep vrij lang en gedurende die tijd moest Feike Boschma het met verschillende partners doen, want Ans Wierda werd in 1961 vervangen door Peter Struycken en in 1962 deed Henk de Groot mee. De serie eindigde in 1963, na 40 afleveringen.

Een maand nadat de NCRV met het aapje Joekie begon, was er bij de VARA ook een poppenserie begonnen: IJSCO DE IJSBEER. Via VARA omroepster Karin Kraaykamp maakte poppenspeler Frank Kooman kennis met de televisie. Frank Kooman was een talent die niet alleen zelf de verhaaltjes maakte, maar ook de muziek componeerde voor de serie en alle stemmen sprak. De poppen werden bespeeld door Frank zelf, Trude van den Berg, Lout Brosius en Els van Heijenoort.

IJSCO DE IJSBEER begon z'n avonturen op zaterdagmiddag 12 oktober 1957, was elke maand te zien en liep met de gebruikelijke vakantie-onderbrekingen tot 27 april 1959. Naast IJsco zelf waren allerlei andere figuren te zien, zoals de muizen Tips en Tops, Li-Sen de chinees, Hannes de olifant en anderen. Het waren ca. 18 afleveringen.

Maar hoewel IJsco niet meer op televisie is te zien, kunt u hem nog steeds tegenkomen in Den Haag, waar het poppentheater van Frank Kooman zich al meer dan veertig jaar bevindt. Frank Kooman is in de zeventig jaar en ook zijn zoons Arjan en Joost spelen met poppen. Hoewel er uiteraard geen opnames bestaan van de serie bij de VARA, want alles ging Live in die tijd, is IJsco nog steeds de zien en te horen. Het poppentheater heeft zelf een CD uitgebracht met allerlei liedjes uit poppenvoorstellingen en daarvan staan er drie liedjes op uit de serie IJSCO DE IJSBEER. Ook is er een boekje te krijgen met werkfoto's van de televisieserie.

En dan was er nog de AVRO, die in 1955 met PIETJE PEENHAAR kwam. Wanneer de eerste aflevering was, weet ik niet precies, maar wellicht was dat 27 juli 1955. Ook was het geen lange serie. Meer dan 5 afleveringen heb ik niet kunnen tellen.
De poppen waren van Guido van Deth. De eerder genoemde Frank Kooman begon bij het poppentheater van Guido van Deth, voordat hij met z'n eigen poppentheater begon. De vrouw van Guido, Felicia van Deth, heeft het theater na de dood van Guido in 1969 overgenomen. Enkele jaren geleden is Felicia van Deth met pensioen gegaan en is het poppentheater gesloten.

Voor volwassenen waren er ook wel eens poppenspelen in de beginjaren van de televisie, zo speelde Bert Brugman het eerder genoemde spel van Willy van Hemert, "Twee Cameraatjes" en op 4 maart 1952 bij de KRO "Het oude lied", een Biedermeyer zangspel met muziek van Mozart en de stemmen van Frieda en Bert Brugman zelf.
De NCRV zond op 7 november 1959 een kennismaking uit met het vermaarde Engelse marionetten theater onder de titel "The Hogarth Puppets". Hierin konden we kennis maken met diverse dieren die op de BBC in verschillende series te zien waren. Heel beroemd is MUFFIN THE MULE bijvoorbeeld.

"Muffin the Mule began his television career in 1946 and his talents were quickly realised by the BBC, who gave him a slot on Children's Hour. Annette Mills, sister of Sir John Mills, presented the programme whilst seated at a piano and Muffin and his many friends including Larry the Lamb, Sally the Sea-lion, Grace the Giraffe, Peregrine the Penguin and Hubert the Hippopotamus performed on the piano top. Ann Hogarth, the puppeteer also stood on the piano to operate Muffin and his friends and was hidden from the camera by a partition. "

Naar de site

Vanaf woensdag 7 september 1960 waagt Bert Brugman's theater (weer KRO) zich aan een bekend stripfiguur: Marten Toonder's "TOM POES en het Echoputje". Deze serie telde 8 delen, maar werd het volgende seizoen gevolgd door "TOM POES en de Schatkaart van Opa Bastiaan". Bij deze tweede serie werd vermeld in de gids dat de poppen werden bespeeld door Bert Brugman, zijn 4 zoons: Joost, Thomas, Jaap en Vincent en door Karin Witteveen. De tekst was van Marten Toonder en Lo de Hartogh Banda. De tweede serie telde 10 delen en werd van 6 september 1961 tot 13 juni 1962 uitgezonden.